Rozdziały
Wojny dackie były to dwie kampanie wojenne cesarza Trajana mające miejsce w 101-102 oraz 105-106 roku n.e. W ich wyniku powstał rzymska prowincja Dacja.
Geneza i pierwsza wojna dacka
W I wieku n.e., rzymska polityka dyktowała okolicznym plemionom i państwom traktaty, które wymagały uznanie władzy Rzymu. Na takie warunki nie godzili się Dakowie króla Durasa, którzy zimą 85 na 86 rok n.e. pod wodzą Diurpaneusa zaatakowali rzymską prowincję Mezję. W wyniku ataku zginął namiestnik prowincji, Oppiusz Sabinus, były konsul.
Na czele rzymskiej armii mającej przeciwstawić się Dakom stanął sam cesarz Domicjan, który pokonał nieprzyjacielskie wojska oraz podzielił Mezję na Inferior i Superior. Po przeorganizowaniu prowincji i zaplanowaniu inwazji przystąpił roku 87 n.e. do kampanii, nazywanej I wojną dacką. Wódz dacki Diurpaneus zwrócił się do cesarza z propozycją pokoju, co zostało jednak odrzucone. Prefekt pretorianów Korneliusz Fuscus na czele 5-6 legionów przekroczył Dunaj na moście stworzonym ze statków. Nieoczekiwanie armia rzymska została złapana w pułapkę i zniszczona pod Tapae, a zwycięski wódz Dacji przyjął przydomek Decebalus („Zwycięski”) i został obrany nowym królem. Fuscus zginął, a legiony utraciły znaki legionowe.
Dwa lata po klęsce w Karpatach pod Tapae, Rzymianie pod wodzą Tetiusza Julianusa zwyciężyli wojska Decebala w karpackich Żelaznych Wrotach (też pod Tapae, obecnie Luminis). Cesarz Domicjan nie wykorzystał jednak tego zwycięstwa – na wieść o buncie legionów nadreńskich oraz agresywnej postawie sąsiadujących z rzymską Panonią Jazygów zawarł z Dakami traktat pokojowy w 89 roku n.e. Decebal zachował swoje królestwo w zamian za uznanie władzy Rzymu.
Zgodnie z pokojem Decebal stał się klientem Rzymu – w zamian za uznanie jego tytułu Rex Amicas. Dak otrzymywał pieniądze, rzemieślników i machiny wojenne, które miały mu pomóc w strzeżeniu granic. Niektórzy historycy twierdzą, że podpisany traktat był mocno upokarzający dla potężnego Imperium Rzymskiego i decyzja o jego podpisaniu bezpośrednio wpłynęła na zabójstwo Domicjana w 96 roku n.e. Pomimo względnej współpracy, relacje między Rzymem a Dacją się pogarszały.
Koniec I wieku n.e. to czas słabszej kondycji finansów Cesarstwa, które były w dużej części przeznaczane na utrzymanie aktywnego wojska. Ponadto w wyniku decyzji Nerona o obniżeniu ilości złota w monetach, pieniądz rzymski stracił na wartości. W społeczeństwie rzymskim z kolei pojawiła się pogłoska o bogatych kopalniach złota w Dacji, co tylko wzmogło zainteresowanie regionem.
Dakowie wyróżniali się spośród innych plemion barbarzyńskich tego okresu faktem, że posiadali duże zapasy żelaza i miedzi oraz byli dobrymi rzemieślnikami. Duży procent wojowników posiadał miecze, co obniżało przewagę Rzymian w starciu. Ponadto Dacja była w stanie wystawić do walki 250 tysięcy ludzi, biorąc pod uwagę fakt, że wejdzie w sojusz z innymi ludami wrogo nastawionych do Rzymian. Cesarstwo nie miało przygotowanego planu obrony granic w przypadku inwazji niezwykle liczebnego i zasobnego rywala. Wziąwszy to wszystko pod uwagę, nowy cesarz rzymski Trajan (panujący od 98 roku n.e.) przystąpił do organizacji kampanii, która miała na celu zlikwidowanie zagrożenia i zabezpieczenie granicy północnej.
Wojna w latach 101-102 n.e.
Po otrzymaniu błogosławieństwa od Senatu w roku 101 n.e. Rzymianie po raz kolejny uderzyli na Dację. W celu przeprawy przez Dunaj wykorzystano most pontonowy. Jak się miało okazać wojna ta miała być dowodem na pomysłowość i wysokie umiejętności Rzymian w zakresie wojskowości. Armia podzielona została na dwie kolumny, które maszerując w kierunku „serca” Dacji paliły miasta i wsie.
Po przeprawieniu się przez Dunaj licząca aż 150.000 ludzi armia rzymska pod wodzą cesarza Trajana pokonała przeciwnika w dunajskich Żelaznych Wrotach pod Tapae. W 102 roku n.e. Rzymianie opanowali ważniejsze twierdze górskie wokół stolicy Daków Sarmizegetusy. Decebal po serii rzymskich zwycięstw ponownie poprosił o pokój. Zgodnie z jego postanowieniami Decebal otrzymał gwarancję wsparcia go przez Rzymian przy walce z migrującymi ludami północy. Zmuszony był jednak zrzec się części terytoriów. Król Daków nie pogodził się jednak z tymi ostatnimi warunkami pokoju i niebawem jego wojska wtargnęły do Mezji.
Wojna w latach 105-106 n.e.
W roku 105 n.e. nastąpiła kolejna kampania rzymska przeciwko Dacji. Do przeprawy wykorzystano specjalnie wybudowany stały most Trajana, zaprojektowany przez Apollodorosa z Damaszku. Most powstał w ciągu dwóch lat w obecnym mieście Drobeta-Turnu Severin w Rumunii (dolny Dunaj) i miał ponad kilometr długości. Ten most jak i poprzedni został uwieczniony na kolumnie Trajana.
Seria szybkich zwycięstw oraz ekspresowe i skuteczne decyzje Rzymian pozwoliły zdominować przeciwnika. Rzymianie podeszli aż do stolicy Daków Sarmizegetusy i rozpoczęli jej blokadę. Miasto skapitulowało latem 106 roku n.e. W czasie walk po stronie rzymskiej brały udział legiony II Adiutrix, IV Flavia Felixi i oddział (vexillatio) z VI Ferrata. Rzymskiej armii pomocy udzielił zdradziecki lokalny nobil, który znalazł i zniszczył rury wodne. Kończące się zapasy wody pitnej i pożywienia zmusiły mieszkańców do poddania się.
Decebal wraz z częścią swoich oddziałów zbiegł by stoczyć ostatnią bitwę pod Porolissum (obecny Moigrad w Rumunii). Po klęsce popełnił samobójstwo. Konającego króla odnalazł legionista Maksymus, który dostarczył jego głowę cesarzowi. Dzięki informacjom zaufanego doradcy Decebala – Bicilisa – w rzece Sargesia/Sargetia znaleziono ukrytą fortunę liczącą (zgodnie z Jerome Carcopino) 165, 500 kg złota i 331.000 kg srebra. Ostatecznie Dacja stała się prowincją rzymską.
Konsekwencje
Wojna z Dacją dowodzona przez Trajana okazała się być wielkim triumfem rzymskiego oręża. Cesarz ogłosił 123 dniowe uroczystości publiczne w całym Imperium. Dackie bogate kopalnie złota zostały zabezpieczone i według obecnych szacunków nowa prowincja rocznie na rzecz skarbu Rzymu przekazywała 700 milionów denarów. Te ogromne dochody pozwoliły przeprowadzać liczne przebudowy w miastach w całym Cesarstwie oraz zabezpieczyć się finansowo na kolejne kampanie wojenne. Po dziś dzień możemy oglądać pozostałości intensywnego wydobycia w regionie, jak np. w obecnym Roșia Montană w Rumunii.
W wyniku wojny do stolicy skierowano 100 tysięcy męskich niewolników, a aby uniknąć w przyszłość buntów ze strony Daków w prowincji Dacja pozostały dwa legiony: XIII Gemina i V Macedonica. Nowo powstała prowincja rzymska – Dacja składała się z południowych ziem regionu; północna część pozostała wolna, jednak nigdy nie utworzyła tworu państwowego.
Dwie zwycięskie wojny dackie dowiodły, że Trajan był dobrym administratorem, władcą, a przede wszystkim wodzem. Cesarz zyskał sobie uznanie i podziw poddanych. Zwycięskie kampanie de facto zapoczątkowały nadchodzący okres pokoju i dobrobytu w Imperium. Trajan prowadzić zaczął intensywne prace budowlane, które wprowadziły państwo rzymskie na drogę rozwoju.
